НАПАМІНАК
па асноўных становішчах
Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь
На рэспубліканскім рэферэндуме, што адбыўся 27.02.2022, прыняты развязак пра занясенне змен і дадаткаў да Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь (далей – Канстытуцыя). Дадзеныя змены набылі моц 15.03.2022.
Паводле артыкула 1 Канстытуцыі Рэспубліка Беларусь – унітарная дэмакратычная сацыяльная праўная дзяржава.
Рэспубліка Беларусь валодае вяршынствам і поўнасцю ўлады на сваёй тэрыторыі, самастойна ўжыццяўляе ўнутраную і вонкавую палітыку.
Рэспубліка Беларусь бароніць сваю незалежнасць і тэрытарыйную цэласць, канстытуцыйны лад, забяспечвае законнасць і правапарадак.
Артыкулам 3 абвяшчаецца, што чалавек, яго правы, волі і гарантыі іх рэалізацыі з'яўляюцца найвысокай каштоўнасцю і мэтай грамадства і дзяржавы. Дзяржава адказная перад грамадзянінам за стварэнне ўмоў для вольнага і годнага развіцця асобы. Грамадзянін адказны перад дзяржавай за няўхільнае выкананне абавязкаў, ускладзеных на яго Канстытуцыяй.
У адпаведнасці з артыкулам 3 Канстытуцыі адзінай крыніцай дзяржаўнай улады і носьбітам суверэнітэту ў Рэспубліцы Беларусь з'яўляецца народ. Народ ужыццяўляе сваю ўладу наўпроста, праз паважныя і іншыя органы ў формах і межах, вызначаных Канстытуцыяй.
Кожныя дзеянні па змене канстытуцыйнага ладу і дасягненні дзяржаўнай улады гвалтоўнымі метадамі, а таксама шляхам іншага парушэння законаў Рэспублікі Беларусь караюцца паводле закона.
У адпаведнасці з артыкулам 4 Канстытуцыі дэмакратыя ў Рэспубліцы Беларусь ужыццяўляецца на грунце ідэалогіі беларускай дзяржавы, а таксама шматстатнасці палітычных інстытутаў і думак. Ідэалогія палітычных партый, рэлігійных ці іншых грамадскіх з'яднанняў, сацыяльных груп не можа ўсталёўвацца ў якасці абавязковай для грамадзянаў.
Замацаваны ў артыкуле 6 прынцып падзелы ўлады абвяшчае, што дзяржаўная ўлада ў Рэспубліцы Беларусь ужыццяўляецца на грунце падзелу яе на заканадаўчую, выканаўчую і судовую. Дзяржаўныя органы ў межах сваіх паўнамоцтваў самастойныя: яны ўзаемадзейнічаюць міжсобку, стрымваюць і ўраўнаважваюць адзін аднаго.
У новай рэдакцыі Канстытуцыі ўпершыню на роўні Асноўнага Закона дзяржавы замацаваны асноўныя праўныя становішчы пра Усебеларускі народны сход.
Усебеларускі народны сход, паводле артыкула 89-1 Канстытуцыі, з'яўляецца найвысокім паважным органам народаўладдзя, што вызначае стратэгічныя кірункі развіцця грамадства і дзяржавы, якія забяспечваюць непахіснасць канстытуцыйнага ладу, пераемнасць пакаленняў і грамадзянскую згоду.
Паводле артыкула 89-2 Канстытуцыі дэлегатамі Усебеларускага народнага сходу з'яўляюцца: Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь; Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь, які спыніў выкананне сваіх паўнамоцтваў у звязку з заканчэннем тэрміну яго знаходжання ў пасады або датэрміновае ў выпадку яго адстаўкі; прадстаўнікі заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады; прадстаўнікі мясцовых Радаў дэпутатаў; прадстаўнікі грамадзянскай супольнасці.
Прадстаўнікі мясцовых Радаў дэпутатаў і грамадзянскай супольнасці на Усебеларускі народны сход абіраюцца ад кожнай вобласці і горада Мінска ў парадку, што вызначаецца законам.
Лімітавая колькасць дэлегатаў Усебеларускага народнага сходу складае 1200 чалавек.
Тэрмін паўнамоцтваў Усебеларускага народнага сходу складае пяць гадоў.
Усебеларускі народны сход склікаецца на першае паседжанне Цэнтральнай выбарчай камісіяй не пазней за 60 дзён пасля выбараў дэпутатаў.
Дэлегат Усебеларускага народнага сходу бярэ ўдзел у працы Усебеларускага народнага сходу без адрыву ад працоўнай (службовай) чыннасці.
Калегіяльным органам, што забяспечвае ў парадку, пастаўленым законам, аператыўны развязак пытанняў, што ўваходзяць у кампетэнцыю Усебеларускага народнага сходу, з'яўляецца Прэзідыум.
Старшыня Усебеларускага народнага сходу, яго намеснікі і іншыя чальцы Прэзідыума абіраюцца Усебеларускім народным сходам таемнага галасавання.
Кампетэнцыя Усебеларускага народнага сходу замацавана у артыкуле 89-3, паводле якога найвысокі паважны орган народаўладдзя сцвярджае асноўныя кірункі ўнутранай і вонкавай палітыкі, вайсковую дактрыну, канцэпцыю нацыйнай бяспекі; сцвярджае праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь; заслухоўвае Прэм'ер-міністра пра выкананне праграм сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь; прапануе змены і дадаткі ў Канстытуцыю; прапануе правядзенне рэспубліканскіх рэферэндумаў; маю права разглядаць пытанне пра легітымнасць выбараў; прымае развязак пра зрушэнне Прэзідэнта з пасады ў выпадку сістэматычнага ці грубага парушэння ім Канстытуцыі або здзяйснення дзяржаўнай здрады ці іншага цяжкага злачынства; маю права ўвесці на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь надзвычайнае ці ваеннае становішча пры наяўнасці падстаў, агаданых Канстытуцыяй, і ў выпадку нячыннасці Прэзідэнта па гэтых пытаннях; уводзіны надзвычайнага ці ваеннага становішча разглядаецца Усебеларускім народным сходам па ініцыятыве Прэзідыума Усебеларускага народнага сходу ці Рады Рэспублікі;па прапанове Прэзідэнта, папярэдняе ўзгодненаму з Прэзідыумам Усебеларускага народнага сходу: абірае Старшыню, намесніка старшыні і суддзяў Канстытуцыйнага і Вярхоўнага судоў і вызваляе іх ад пасады па падставах, прадугледжаным законам; абірае Старшыню і чальцоў Цэнтральнай выбарчай камісіі і вызваляе іх ад пасады па падставах, прадугледжаным законам; па прапанове Прэзідэнта прымае развязак пра магчымасць кірунку вайскоўцаў, супрацоўнікаў ваенізаваных арганізацый, іншых твараў за межы Рэспублікі Беларусь для ўдзелу ў забеспячэнні калектыўнай бяспекі і чыннасці па падтрыманні міжнароднага свету і бяспекі; усталёўвае дзяржаўныя святы і святочныя дні; узнагароджвае Прэзідэнта дзяржаўнымі ўзнагародамі, а таксама прапануе асоб для ўзнагароджання дзяржаўнымі ўзнагародамі; дае абавязковыя для выканання даручэння дзяржаўным органам і службовым асобам, атрымвае інфармацыю ад дзяржаўных органаў і службовых асоб, ужыццяўляе іншыя пастаўленыя Канстытуцыяй і законам паўнамоцтвы, патрэбныя для рэалізацыі ўскладзеных на яго канстытуцыйных функцый.